Europejski węgiel na rozdrożu — konferencja w Jastrzębiu-Zdroju o transformacji przemysłu i regionów

W centrum Carbonarium w Jastrzębiu-Zdroju, odbyła się międzynarodowa konferencja, która przyciągnęła uwagę całej europejskiej branży wydobywczej i naukowej. Wydarzenie pod hasłem „Europejski węgiel w okresie transformacji: Od przemysłowej legendy do najnowocześniejszych badań dla przyszłości” stało się platformą do dyskusji o losie regionów górniczych w erze Europejskiego Zielonego Ładu.

Organizatorami konferencji byli EURACOAL oraz Europejska Agencja Wykonawcza ds. Badań Naukowych, a gospodarzem – Jastrzębska Spółka Węglowa SA (JSW), która coraz wyraźniej staje się liderem transformacji górnictwa w Europie. Wśród uczestników znaleźli się przedstawiciele Komisji Europejskiej, ministrowie, eksperci, naukowcy oraz partnerzy projektów badawczych z całej Unii Europejskiej.

Transformacja z twarzą – nie powtórzyć błędów przeszłości

Minister przemysłu Marzena Czarnecka, pod której patronatem odbyła się konferencja, przypomniała, że transformacja nie jest już przyszłością — to rzeczywistość, która dzieje się tu i teraz. Podkreśliła konieczność odpowiedzialnego podejścia, by nie powielić tragicznych błędów z lat 90., gdy likwidacja kopalń doprowadziła do zapaści społecznej i gospodarczej wielu śląskich miast.

– Dziś wiemy, że każda zmiana musi być dobrze przygotowana i przede wszystkim służyć ludziom – mówiła minister. – Naszym celem jest sprawiedliwa transformacja, która nie zostawi nikogo w tyle.

Węgiel koksowy – surowiec krytyczny dla zielonej przyszłości

Ryszard Janta, prezes JSW SA, zwrócił uwagę na strategiczne znaczenie węgla koksowego – jedynego typu węgla produkowanego jeszcze w UE, niezbędnego do wytwarzania stali. A stal, jak podkreślił, to fundament transformacji energetycznej, budowy infrastruktury OZE i rozwoju technologii przyszłości.

– Bez węgla koksowego nie powstanie stal, a bez stali nie będzie zielonej Europy – zaznaczył Janta.

Innowacje napędzane metanem

Ważnym punktem konferencji była prezentacja projektu REM, którego celem jest ograniczenie emisji metanu – jednego z najgroźniejszych gazów cieplarnianych – z wyeksploatowanych wyrobisk górniczych. Projekt realizowany przez JSW otrzymał rekordowe wsparcie finansowe z Unii Europejskiej.

– Realizujemy szeroki program redukcji emisji metanu we wszystkich kopalniach. W 2024 roku wyprodukowaliśmy z metanu 169 tys. MWh energii elektrycznej, co pokryło około 15% naszego zapotrzebowania – mówił Adam Rozmus, wiceprezes JSW ds. technicznych i operacyjnych. – To nie tylko oszczędność, ale i inwestycja w przyszłość – dodał, podkreślając globalny potencjał technologii rozwijanych przez spółkę.

Zmiana krajobrazu – rekultywacja jako szansa

Nie zabrakło także dyskusji o przyszłości terenów pogórniczych. Zaprezentowano innowacyjne projekty takie jak GreenJOBS, RECOVERY i GI-MINE, pokazujące, jak tereny zdegradowane przez przemysł ciężki mogą stać się przestrzenią dla zielonej gospodarki, edukacji i nowych technologii.

– Przeszłość nie musi być balastem. Może stać się fundamentem dla nowej przyszłości – mówiła prof. Alicja Krzemień, prezes EURACOAL. – Fundusz Badawczy Węgla i Stali to pomost między dziedzictwem przemysłowym a innowacyjną Europą.

Nowe przepisy, nowe wyzwania

W kontekście nowego unijnego rozporządzenia metanowego (2024/1787) eksperci wskazywali na potrzebę jeszcze dokładniejszych pomiarów i monitoringu emisji. Artur Badylak z JSW zwrócił uwagę, że choć Polska ma wieloletnie doświadczenia w tym zakresie, konieczne będą nowe technologie i współpraca z instytutami naukowymi oraz Wyższym Urzędem Górniczym.

Europejska nauka i przemysł – wspólna przyszłość

Na zakończenie przedstawiciele Komisji Europejskiej ogłosili plany uruchomienia kolejnych konkursów w ramach RFCS, w tym tzw. Big-Ticket Call na lata 2025–2026, skierowanego do dużych, przełomowych projektów badawczo-rozwojowych. Zachęcano do projektowania działań zgodnych z celem neutralności klimatycznej UE do 2050 roku.

Konferencja w Jastrzębiu-Zdroju pokazała, że przemysł węglowy – choć w fazie wygaszania – nadal ma kluczową rolę do odegrania. Nie jako relikt przeszłości, lecz jako partner i źródło wiedzy w budowie zielonej Europy.

Fot. Dawid Lach/JSW