Gliwice jako laboratorium nowej architektury. W tle metropolitalne myślenie o mieście

W Gliwicach rozpoczął się eksperyment, który może zmienić sposób, w jaki powstaje miejska przestrzeń publiczna w całej Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. W Centrum 3.0 przy ulicy Studziennej 6 zainaugurowano Metropolitalną Szkołę Prototypowania – cykl warsztatów poświęconych projektowaniu miejskich konkursów architektoniczno-urbanistycznych. Na pierwszy plan wysuwają się Ruiny Teatru Victoria – ikoniczne miejsce, które stanie się poligonem do testowania nowego podejścia do rewitalizacji i planowania.

Nie teoria, lecz praktyka – szkoła dla przyszłości miast

Metropolitalna Szkoła Prototypowania to nie akademicki kurs, lecz praktyczna platforma wymiany doświadczeń. Zamiast wykładów – burze mózgów, zamiast prezentacji – wspólne rozwiązywanie realnych problemów przestrzennych. Tegoroczna edycja potrwa ponad rok – od maja 2025 do lipca 2026 – i obejmie sześć intensywnych spotkań warsztatowych.

Udział biorą przedstawiciele miast należących do GZM, m.in. Katowic, Zabrza, Bytomia, Tychów, Lędzin, Bierunia i Dąbrowy Górniczej. Każdy z uczestników wnosi do projektu lokalną perspektywę, a wspólna praca ma prowadzić do stworzenia uniwersalnych standardów dla całej metropolii.

Architektura od podstaw – z wiedzą i wizją

Szkołę prowadzi Monika Arczyńska – architektka i urbanistka z gdańskiej pracowni A2P2 Architecture & Planning. Jej zespół specjalizuje się w działaniach przedprojektowych, takich jak konsultacje społeczne, planowanie inwestycji czy tworzenie kompleksowych strategii rozwoju przestrzennego. Firma ma na swoim koncie projekty w całej Polsce, a na Śląsku dała się poznać m.in. dzięki pracy nad systemem Roweru Metropolitalnego.

– W Gliwicach wspólnie zbudujemy wzorcowy model konkursu – od założeń, przez regulamin, po skład sądu konkursowego – zapowiada Arczyńska. – To będzie gotowy przepis na dobre planowanie przestrzeni, z którego będą mogły korzystać wszystkie miasta w GZM.

Kulminacją całego cyklu będzie rzeczywisty konkurs na zagospodarowanie przestrzeni wokół Ruin Teatru Victoria. A2P2 poprowadzi konsultacje społeczne i zadba o to, by każdy etap – od dokumentacji po procedury – został przetestowany w praktyce. Efektem ma być katalog dobrych praktyk – podręcznik, który stanie się punktem odniesienia dla wszystkich gmin metropolii.

Nowe myślenie o architekturze miejskiej

– Mam nadzieję, że z tej inicjatywy powstanie coś, co na nowo zdefiniuje jakość miejskiej architektury – mówi prof. Agata Twardoch, urbanistka miejska Gliwic. – To może być początek nowej epoki projektowania w naszym regionie.

Już dziś – podczas pierwszego spotkania – uczestnicy udali się w teren, by z bliska przyjrzeć się Ruinom Teatru Victoria. Ta przestrzeń, pełna historii i potencjału, stanie się sceną dla ćwiczeń z nowoczesnego planowania urbanistycznego.

Zajęcia krok po kroku – wiedza, która działa

Następne warsztaty odbędą się 2 czerwca i poświęcone będą zasadom organizacji konkursów. Gościem specjalnym ma być przedstawiciel Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP). Kolejne etapy obejmą opracowanie szkicu regulaminu dla planowanego konkursu (22 września), przygotowanie wytycznych projektowych (13 października), symulację prac sądu konkursowego (9 lutego 2026 r.) oraz podsumowanie procesu (11 maja 2026 r.).

Miasta uczą się od siebie – Gliwice na czele zmiany

Szkoła Prototypowania to nie tylko edukacja, ale nowa forma współpracy samorządów, urzędników i urbanistów. W metropolitalnym „laboratorium miejskim” testowane są pomysły w realistycznych, lecz bezpiecznych warunkach. Cel jest jasny: konkretne zmiany w przestrzeni i lepsza jakość życia w miastach.

fot. UM w Gliwicach