Kościół św. Wojciecha odkrywa swoje tajemnice – trwa gruntowna renowacja jednego z najstarszych zabytków Bytomia

W sercu Bytomia, przy placu Klasztornym, trwa intensywna renowacja kościoła pw. św. Wojciecha – jednego z najstarszych i najcenniejszych obiektów sakralnych w mieście. Zabytkowa świątynia, której historia sięga prawdopodobnie XIV wieku, przechodzi obecnie metamorfozę, dzięki której odzyska dawny blask, a przy okazji ujawnia nieznane dotąd szczegóły swojej przeszłości.

Kolejny etap prac w toku

Za realizację inwestycji odpowiada firma Des Henryk Dowgier i Anna Dowgier Sp. k. z Krakowa, znana z wcześniejszych rewitalizacji w Bytomiu – m.in. Pałacu Tiele-Wincklerów i kościoła pw. Świętej Rodziny w Bobrku. Prace prowadzone są pod ścisłym nadzorem Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz archeologów z Muzeum Górnośląskiego.

Dotychczas zakończono m.in. tynkowanie wnętrz przybudówek oraz montaż nowych okien. Zrealizowano również hydroizolację murów fundamentowych po stronie południowej i północnej. Obecnie trwa tynkowanie elewacji południowej i usuwanie wtórnych warstw tynków cementowo-wapiennych, które zastąpią nowe tynki zgodne z zaleceniami konserwatorskimi.

Odkrycia, które rzucają nowe światło na historię

Podczas prac odsłonięto niezwykle ciekawe detale architektoniczne. W murach świątyni ujawniono m.in. ostrołukowy otwór przejściowy – najprawdopodobniej pozostałość furty klasztornej – oraz ślady po dawnych rusztowaniach w postaci zamurowanych otworów maculcowych. Na ścianie południowej nawy głównej zauważono różnice w układzie kamieni, co może świadczyć o wieloetapowych przebudowach związanych z funkcjonowaniem krużganków wirydarza.

Odkryto także ślady po przebudowach z różnych epok – od XV wieku aż po XIX wiek. W starej zakrystii natrafiono na zamurowane wejście, które według archeologów mogło w XIX wieku prowadzić do remizy strażackiej. Unikatowym znaleziskiem są również ślady malowideł (monideł) na wapiennej powierzchni arkad oraz pozostałości dekoracji sklepiennych, chronionych niegdyś przez krużganki.

Nowe instalacje i kompleksowy remont

Zakres prac obejmuje także modernizację instalacji – w tym systemów odgromowych i przeciwpożarowych, a także montaż monitoringu i zabezpieczeń przeciwwłamaniowych. Prace konserwatorskie obejmą kamienne posadzki w nawie, kaplicy i zakrystiach, a także drewniane podłogi na chórze, wieży i poddaszu. Renowacji doczekają się również zabytkowe drzwi i okna, w tym reprezentacyjne wejście do kościoła.

Remont obejmuje także odnowienie elewacji świątyni oraz przyległych kaplic i zakrystii, a także naprawę pokrycia dachowego wraz z obróbkami blacharskimi. Wszystko po to, by ten bezcenny zabytek mógł służyć kolejnym pokoleniom mieszkańców Bytomia.

Historia pisana na nowo

Kościół pw. św. Wojciecha to prawdziwa perła bytomskiej architektury. Powstały prawdopodobnie w XIV lub XV wieku, był wielokrotnie przebudowywany – największa transformacja miała miejsce w latach 1783–1786, kiedy to dzięki staraniom hrabiego Łazarza Erdmanna Henckel von Donnersmarck świątynia zyskała nowe, klasycyzujące oblicze. Gotyckie prezbiterium połączono wtedy z barokową nawą i nową wieżą, a wewnątrz ufundowano m.in. organy i kryptę rodową.

Z tego okresu zachowały się do dziś m.in. rzeźby św. Piotra i Pawła oraz charakterystyczny portal wejściowy. Kościół wpisano do rejestru zabytków w 1970 roku.

Wsparcie z programu rządowego

Renowacja świątyni realizowana jest dzięki dofinansowaniu z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków w wysokości niemal 3,4 mln zł. Miasto Bytom dołożyło do inwestycji 69,2 tys. zł. Dzięki tym środkom świątynia zyska nie tylko odświeżoną formę, ale również odpowiednie zabezpieczenia na kolejne dziesięciolecia.

Fot. Tomasz Sanecki/UM w Bytomiu