Pączek: Słodki symbol polskiej tradycji i kulinarny fenomen na światową skalę

Pączek – to nie tylko smakołyk, ale również kawałek polskiej historii i kultury. Ten okrągły, puszysty przysmak, który dziś kojarzymy głównie z tłustym czwartkiem, ma za sobą długą i zaskakującą podróż przez wieki i kontynenty. Choć dziś pączek jest symbolem słodkiej przyjemności, jego początki były zdecydowanie mniej cukrowe.

Od słoniny do lukru: historia pączka

Pączki, znane w staropolszczyźnie i na Śląsku jako „kreple”, sięgają swoimi korzeniami starożytnego Rzymu. Wówczas spożywano je podczas obchodów przełomu zimowo-wiosennego, ale w formie dalekiej od dzisiejszych słodkich wersji. Pierwsze pączki były nadziewane… słoniną i spożywane głównie w okresie zapustów. Dopiero w XVI wieku, pod wpływem kuchni arabskiej, pączki zaczęły przybierać słodką formę. Kulisty kształt, który znamy dziś, pojawił się w XVIII wieku, gdy do wypieku zaczęto używać drożdży, co nadało ciastu lekkość i puszystość.

W Polsce pączki stały się tak popularne, że wspominał o nich już Mikołaj Rej w swoim dziele „Żywot człowieka poczciwego”. Jędrzej Kitowicz, opisując czasy panowania Augusta III, zachwycał się ich delikatnością: „Dziś pączek jest tak pulchny, tak lekki, że ścisnąwszy go w ręku znowu się rozciąga i pęcznieje do swojej objętości, a wiatr zdmuchnąłby go z półmiska”.

Tłusty czwartek: pączkowe szaleństwo

Tłusty czwartek to dzień, w którym pączki królują na polskich stołach. Statystyczny Polak zjada wówczas około 2,5 pączka, a łącznie w całym kraju pochłaniamy ich blisko 100 milionów! Tradycja głosi, że jeśli ktoś w tłusty czwartek nie zje ani jednego pączka, nie będzie mu się wiodło w życiu. Dawniej w niektóre pączki wkładano migdał lub orzech włoski – kto na niego trafił, miał cieszyć się szczęściem przez cały rok.

Jak powstaje idealny pączek?

Tradycyjny polski pączek to ciasto drożdżowe, uformowane w kształt lekko spłaszczonej kuli, smażone w głębokim tłuszczu – dawniej na smalcu lub klarowanym maśle, dziś częściej na oleju. Kluczem do sukcesu jest odpowiedni kolor – ciemnozłoty, ale nie przypalony. Pączki nadziewa się konfiturą (najczęściej różaną) lub marmoladą, a po usmażeniu lukruje lub posypuje cukrem pudrem. Niektórzy dodają kandyzowaną skórkę pomarańczową lub polewę czekoladową, co czyni je jeszcze bardziej kuszącymi.

Wartość energetyczna jednego pączka (około 60 g) to średnio 244 kcal, choć kaloryczność może się różnić w zależności od ilości tłuszczu, który wchłonął podczas smażenia. Dla porównania: 100 g pączka to aż 406 kcal, co czyni go prawdziwą bombą kaloryczną. Ale cóż, tłusty czwartek to przecież czas, gdy liczenie kalorii schodzi na dalszy plan!

Pączki na świecie: od Berlina po Nowy Jork

Choć pączki są symbolem polskiej kuchni, ich wersje można znaleźć w wielu krajach. Na Górnym Śląsku znane są jako „kreple”, a ich nazwa wywodzi się od staroniemieckiego słowa „Kraeppel”. W Niemczech pączki nazywane są „Berliner Pfannkuchen” i są mniej tłuste niż polskie, ponieważ smaży się je zaledwie kilkadziesiąt sekund. W Portugalii znane są jako „Bolas de Berlim”, we Francji jako „Boule de Berlin”, a w Finlandii jako „Berliininmunkki”.

W Rosji pączki nazywane są „пончики” (poncziki), a w Izraelu przygotowuje się „sufganijot”, które są podobne do niemieckich Berlinerów. Na Węgrzech popularne są „farsangi fánk”, podawane bez nadzienia, które serwuje się osobno na talerzu.

W kulturze amerykańskiej pączki znane są jako „doughnuts” (lub „donuts”) i mają charakterystyczny kształt oponki. Mniejsze, kuliste wersje nazywane są „doughnut holes”. W Wielkiej Brytanii pączki są dostępne zarówno w formie zbliżonej do polskiej, jak i amerykańskiej.

Pączek w kulturze: od stołu do popkultury

Pączki nie tylko zaspokajają głód, ale również inspirują. W Polsce są nieodłącznym elementem tłustego czwartku, a w Stanach Zjednoczonych stały się symbolem amerykańskiego stylu życia, czego dowodem są kultowe sieci jak Dunkin’ Donuts czy Krispy Kreme. Pączki pojawiają się również w filmach, serialach, a nawet w grach komputerowych, stając się ikoną popkultury.

Pączek to więcej niż tylko słodka przekąska – to kawałek historii, tradycji i kultury. Od starożytnego Rzymu, przez polskie dwory, aż do współczesnych kawiarni na całym świecie, pączki przeszły długą drogę, by stać się jednym z najbardziej rozpoznawalnych przysmaków. W tłusty czwartek, gdy cała Polska oddaje się pączkowemu szaleństwu, warto pamiętać, że za każdym puszystym ciastkiem kryje się fascynująca opowieść. A może w tym roku traficie na pączka z migdałem? Szczęście gwarantowane!

Fot. Freepik