Przewodniczący KEP: Pontyfikat Franciszka wstrząsnął Kościołem

Franciszek wniósł ferment do Kościoła, zmuszając do wyjścia z utartych kolein myślenia o instytucji i jej miejscu we współczesnym świecie – powiedział przewodniczący KEP abp Tadeusz Wojda SAC, wieloletni podsekretarz Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, który znał osobiście papieża.

W ocenie Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, pontyfikat Franciszka bardzo mocno poruszył całym Kościołem, zmuszając duchownych i świeckich do zmiany myślenia o instytucji i jej miejscu we współczesnym świecie, w którym obserwowany jest coraz mocniejszy proces sekularyzacji.

„Poprzez decyzje personalne, wydawane dokumenty, reformę Kurii Rzymskiej oraz proces synodalny papież wskazywał nam, że Kościół to wspólnota składająca się zarówno z duchownych, konsekrowanych, jak i świeckich, w której nie tylko trzeba rozmawiać, ale także brać za nią konkretną odpowiedzialność” – dodał hierarcha.

Jego zdaniem, czymś zupełnie nowym, wręcz zaskakującym – było wprowadzenie przez Franciszka na kluczowe stanowiska w Watykanie kobiet. Papież mianował np. s. Simonę Brambillę prefektem Dykasterii ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, zaś siostrę Raffaellę Petrini nową przewodniczącą Papieskiej Komisji ds. Państwa Watykańskiego i przewodniczącą Gubernatoratu Państwa Miasta Watykańskiego.

„To jest coś, czego nigdy wcześniej w Kościele katolickim nie było” – stwierdził abp Wojda.

Decentralizacji instytucji

Według przewodniczącego KEP kolejne działanie papieża, które trwale zmieniło oblicze Kościoła, to proces decentralizacji instytucji.

„Jesteśmy przyzwyczajeni do struktury piramidalnej, w której wszystko zależy od następcy św. Piotra i watykańskich dykasterii. Natomiast Franciszek najpierw uczynił z Dykasterii Kurii Rzymskiej instytucje w służbie nie tylko swojej, ale i konferencji episkopatów. Następnie przekazał część swoich dotychczasowych kompetencji na poziom Kościołów lokalnych, czyli konferencji episkopatów poszczególnych państw czy regionów” – powiedział abp Wojda.

Krokiem ku decentralizacji zdaniem przewodniczącego Episkopatu Polski był m.in. trwający od 2021 do 2024 r. synod o synodalności, w czasie którego duchowni i świeccy uczyli się budowania relacji, począwszy od tej komórki, jaką jest parafia.

Abp Wojda przyznał, że Kościół musi wypracować pewien model decentralizacji, w którym będzie bardzo jasno określał, co należy do Kościołów lokalnych, a co do Watykanu. „Ten temat jest już od dłuższego czasu dyskutowany. Po październikowym synodzie powstało dziesięć grup synodalnych, które mają za zadanie rozwinąć tę kwestię” – powiedział. Zapewnił, że zanim dojdzie do decentralizacji w Kościele w rozumieniu papieża Franciszka, to kolejne wprowadzane zmiany będą systematycznie weryfikowane w praktyce.

Walka z pedofilią w Kościele

Przewodniczący Episkopatu zwrócił uwagę, że Franciszek odważnie zmierzył się także z problemem pedofilii w Kościele, wypracowując konkretne rozwiązania prawne.

Zdaniem abp. Wojdy niezwykle ważny był list apostolski (motu proprio) „Vos estis lux mundi” ogłoszony 9 maja 2019 r., którego przepisy zostały zatwierdzone jako eksperyment (łac. ad experimentum) na okres trzech lat. Dokument wprowadzał dokładne przepisy, określające postępowanie w przypadku zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa seksualnego wobec osoby małoletniej przez duchownego. Wskazywał również konsekwencje wobec podejrzenia zaniechania lub podejmowania działań zmierzających do uniknięcia dochodzeń względem oskarżanych o pedofilię osób.

W swoje 83. urodziny, 17 grudnia 2019 r. Franciszek podpisał również dekret znoszący tzw. tajemnicę papieską w sprawach pedofilii w Kościele rzymskokatolickim. Tą decyzją otworzył drogę do efektywniejszej współpracy władz kościelnych ze świeckimi w tych sprawach.

Oskarżeni mogą teraz wziąć na obrońców nie tylko, jak dotąd, księży, ale też inne osoby posiadające doktorat z prawa kościelnego. W mocy pozostawił natomiast tajemnicę spowiedzi, od której Kościół nie może zwalniać z powodów doktrynalnych.

25 marca 2023 r. papież Franciszek uaktualnił dokument „Vos estis lux mundi”, dodając do małoletnich dwie kolejne kategorie osób skrzywdzonych wykorzystaniem seksualnym: osobę, która ma niepełne używanie rozumu, oraz bezbronnego dorosłego.

Zgodnie z dokumentem „odpowiedzialność za podjęcie właściwych działań” w danej sprawie spoczywa na ordynariuszu miejsca, w którym miały miejsce zdarzenia. Zwrócono również uwagę na kwestię przestępstw i zaniedbań przełożonych: „wiernych świeckich, którzy są lub byli moderatorami międzynarodowych stowarzyszeń wiernych”.

W października 2021 r. odbyła się wizyta „ad limina” polskich biskupów organizowane zgodnie z prawem kanonicznym co 5 lat. „Papież zwracał nam uwagę m.in. na potrzebę właściwej formacji kapłanów, odpowiedzialności za misje oraz troski o młodzież i o rodzinę, która jest pierwszym miejscem kształtowania się młodego człowieka w duchu chrześcijańskim” – powiedział przewodniczący KEP.

Zapytany, jakie wyzwania staną przed nowym papieżem, abp Wojda wskazał na „konieczność usystematyzowania procesów, które zainicjował Franciszek”.

Abp Wojda w 1990 r. rozpoczął pracę w Papieskim Dziele Rozkrzewiania Wiary i w Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów, gdzie od 2007 r. był kierownikiem biura, w latach 2012-2017 jej podsekretarzem.

Źródło opracowania:PAP/Fot. Pexels