W 2023 roku w Polsce zanotowano wzrost ubóstwa skrajnego, które objęło 6,6% osób w gospodarstwach domowych, co stanowi wzrost o 2 punkty procentowe w porównaniu do poprzedniego roku. Jednocześnie, stopa ubóstwa relatywnego pozostała na zbliżonym poziomie 12,2%, odnotowując jedynie minimalny wzrost o 0,5 punktu procentowego. Natomiast ubóstwo ustawowe zmniejszyło się o 2 punkty procentowe, osiągając poziom 4,1%.
Granice i zasięg ubóstwa
Główny Urząd Statystyczny (GUS) corocznie publikuje dane dotyczące zasięgu ubóstwa ekonomicznego na podstawie wyników Badania budżetów gospodarstw domowych. Zasięg ubóstwa mierzony jest za pomocą trzech progów: ubóstwa skrajnego, relatywnego oraz ustawowego.
Ubóstwo skrajne wyznacza minimum egzystencji, czyli najniższy poziom zaspokojenia potrzeb, poniżej którego zagrożone jest przetrwanie i rozwój psychofizyczny. W 2023 roku ubóstwem skrajnym dotkniętych było 6,6% osób.
Ubóstwo ustawowe odpowiada wartościom kwot uprawniających do świadczeń z pomocy społecznej zgodnie z ustawą z 12 marca 2004 roku. W 2023 roku zasięg tego rodzaju ubóstwa wyniósł 4,1%, co oznacza spadek o 2 punkty procentowe w porównaniu do roku 2022.
Ubóstwo relatywne definiowane jest jako poziom konsumpcji poniżej 50% średnich miesięcznych wydatków gospodarstw domowych. W 2023 roku wskaźnik ten wyniósł 12,2%, co jest wynikiem zbliżonym do roku poprzedniego (11,7%).
Zmiany w zasięgu ubóstwa
Wzrost zasięgu ubóstwa skrajnego w 2023 roku nastąpił mimo poprawy przeciętnej sytuacji dochodowej gospodarstw domowych. Zmiany te odzwierciedlają trudności, jakie napotkały gospodarstwa domowe w kontekście wysokiej inflacji, która dominowała w roku 2022 i była stopniowo ograniczana w 2023 roku.
Charakterystyka grup najbardziej zagrożonych ubóstwem
Analizy pokazują, że najbardziej zagrożone ubóstwem skrajnym są osoby z gospodarstw domowych utrzymujących się z niezarobkowych źródeł innych niż emerytury i renty (17,9%) oraz gospodarstw rolników (14,1%). Najmniej narażone są gospodarstwa domowe, w których główne źródło dochodu stanowi praca na własny rachunek (3,8%).
Wzrost zasięgu ubóstwa skrajnego dotknął szczególnie mieszkańców wsi (11,5%) oraz większych rodzin, zwłaszcza tych z co najmniej trójką dzieci na utrzymaniu (6,9%). Mniejszy odsetek ubóstwa skrajnego zaobserwowano w największych miastach, takich jak Warszawa (1,6%).
Wpływ wykształcenia i niepełnosprawności na zasięg ubóstwa
Zasięg ubóstwa skrajnego jest silnie związany z poziomem wykształcenia głowy gospodarstwa domowego. Najwyższy odsetek ubóstwa występuje w gospodarstwach, gdzie głowa rodziny ma wykształcenie gimnazjalne (12,8%) lub zawodowe (9,5%). Z kolei osoby z wykształceniem wyższym doświadczają ubóstwa skrajnego znacznie rzadziej (3,5%).
Niepełnosprawność również zwiększa ryzyko ubóstwa. W 2023 roku stopa ubóstwa skrajnego w gospodarstwach z co najmniej jedną osobą niepełnosprawną wyniosła 9,0%.
Rok 2023 przyniósł znaczący wzrost zasięgu ubóstwa skrajnego w Polsce, co wskazuje na potrzebę dalszych działań i wsparcia dla najbardziej zagrożonych grup społecznych. Jednocześnie, choć stopa ubóstwa relatywnego pozostała stabilna, niepokojący jest wzrost zasięgu sfery niedostatku, który osiągnął najwyższy poziom od 2010 roku. Te dane sugerują, że mimo poprawy przeciętnej sytuacji dochodowej, nie wszystkie grupy społeczne odczuły te zmiany w równym stopniu.
Źródło opracowania: Główny Urząd Statystyczny
Dziękujemy, że przeczytałaś/eś nasz artykuł do końca. W portalu Dwa Kwadranse każdego dnia piszemy o najważniejszych wydarzeniach z regionu. Bądź na bieżąco! Obserwuj Dwa Kwadranse na Facebooku, Instagramie, platformie X oraz TikToku.
