22 maja 2023 r. weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej, która ureguluje zasady organizacji i funkcjonowania fundacji rodzinnej, a także prawa i obowiązki jej fundatorów i beneficjentów. Głównym celem ustawy jest wzmocnienie narzędzi prawnych dotyczących procesów sukcesyjnych poprzez wprowadzenie instytucji fundacji rodzinnej jako podmiotu służącego do gromadzenia majątku rodzinnego i umożliwiającego jego zatrzymanie w kraju na wiele pokoleń. Fundacja rodzinna ma również na celu zaspokajanie potrzeb beneficjentów, którzy z reguły będą członkami rodziny fundatora, choć mogą to być także inne osoby i podmioty (np. fundator, inne osoby fizyczne lub organizacje pożytku publicznego).
Fundatorem fundacji może być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, która przekaże określone aktywa fundacji rodzinnej. Fundację rodzinną można założyć przez więcej niż jedną osobę, w tym również przez osoby niespokrewnione. Można ją ustanowić poprzez akt założycielski lub w testamencie, który musi być sporządzony w formie aktu notarialnego. Fundacja ustanowiona na podstawie testamentu może mieć tylko jednego fundatora.
Fundacja rodzinna będzie miała obowiązek świadczeń na rzecz beneficjentów, czyli przekazywania im składników majątkowych, takich jak środki pieniężne, rzeczy lub prawa, lub umożliwienia im korzystania z tych składników zgodnie z wolą fundatora.
W szczególności będzie mogło to być pokrycie kosztów utrzymania lub kształcenia beneficjenta, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pożytku publicznego – wsparcie jej działalności z zakresu pożytku publicznego. Beneficjent będzie mógł także otrzymać składniki mienia fundacji po jej rozwiązaniu.
Fundacja rodzinna będzie nabywała osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru fundacji rodzinnych, prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Z chwilą sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu powstanie fundacja rodzinna w organizacji. Jeżeli fundacja rodzinna nie zostanie zgłoszona do rejestru fundacji rodzinnych w terminie sześciu miesięcy od dnia sporządzenia aktu założycielskiego albo ogłoszenia testamentu, albo jeżeli postanowienie sądu odmawiające zarejestrowania fundacji stanie się prawomocne, fundacja rodzinna w organizacji z mocy prawa ulega rozwiązaniu.
Majątek fundacji rodzinnej powstały na skutek wyposażenia jej przez fundatora będzie stanowić fundusz założycielski, którego wartość nie może być niższa niż 100 000 zł. Fundusz ten będzie musiał być wniesiony w całości przed zarejestrowanej fundacji w rejestrze fundacji rodzinnych, z wyjątkiem fundacji ustanowionych w testamencie, w przypadku których będzie on wnoszony najpóźniej w terminie 2 lat od zarejestrowania fundacji. Wnosząc majątek do fundacji rodzinnej na pokrycie funduszu założycielskiego fundator będzie sporządzał spis majątku w formie pisemnej. W spisie majątku będzie zamieszczana informacja o aktualnych proporcjach tego majątku, przypadających na każdego z fundatorów oraz na fundację rodzinną.
Fundacja rodzinna będzie mogła wykonywać działalność gospodarczą jedynie w ściśle określonym zakresie, obejmującym działalność polegająca m.in. na: zbywaniu mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia, najmie, dzierżawie lub udostępnianiu mienia do korzystania na innej podstawie, przystępowaniu i uczestnictwie w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze, udzielaniu wybranym podmiotom pożyczek oraz na prowadzeniu działalności rolniczej lub gospodarki leśnej.
Fundacja rodzinna będzie działać na podstawie statutu. Statut wymagał będzie zachowania formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Organami fundacji rodzinnej będą zarząd, rada nadzorcza i zgromadzenie beneficjentów. Uchwały organów fundacji co do zasady zapadać będą bezwzględną większością głosów, a każdemu członkowi przysługiwać będzie jeden głos. Głosowania będą jawne, z możliwością zarządzenia głosowania tajnego, w szczególności w sprawach personalnych i osobistych.
Organem zarządzającym fundacji rodzinnej będzie zarząd. Zarząd będzie organem jedno lub wieloosobowym. Ustawa określa trzyletnią kadencję członka zarządu, z tym że statut będzie mógł stanowić inaczej. Co do zasady fakultatywnym organem fundacji rodzinnej będzie rada nadzorcza.
Tomasz Burek
