W Szombierkach stanęła ławeczka upamiętniająca „śląskiego Kopciuszka”

W Szombierkach, jednej z dzielnic Bytomia, stanęła wyjątkowa ławeczka, która upamiętnia postać Joanny Gryzik von Schomberg-Godula, jednej z najbardziej fascynujących kobiet w historii Górnego Śląska. Jej życie mogłoby posłużyć jako scenariusz filmowy – z ubogiej dziewczynki z chłopskiej rodziny, która w wieku sześciu lat stała się dziedziczką ogromnego majątku, do kobiety wpływowej i szanowanej, która miała kluczowy wpływ na rozwój regionu. Historia tej niezwykłej postaci stanowi inspirację dla artystycznej instalacji, która teraz zdobi Szombierki.

Projekt, zrealizowany w ramach Bytomskiego Budżetu Obywatelskiego, został zainicjowany przez radną Joannę Stępień i wybrany przez niemal 150 mieszkańców Bytomia. Ławeczka, której koncepcję opracował Jacek Wichrowski, właściciel Pracowni Stalowe Anioły, łączy funkcję użytkową z elementami historycznymi. Artysta, specjalizujący się w kowalstwie artystycznym i metaloplastyce, zaprojektował ażurowe elementy oparcia ławki, które nawiązują do charakterystycznych budowli związanych z majątkiem Joanny Gryzik.

Instalacja znajduje się na skwerze, który od 2022 roku nosi imię Joanny Gryzik-Schaffgotsch, w pobliżu Szkoły Podstawowej nr 45 i Przedszkola nr 39 Zielony Zakątek. To właśnie w tej okolicy, w XIX wieku, stał pałac Karola Goduli – człowieka, który miał największy wpływ na życie młodej Joanny. Dzięki jego wsparciu, dziewczynka z ubogiej rodziny zyskała edukację, a wkrótce potem, w wieku zaledwie sześciu lat, została spadkobierczynią fortuny Goduli.

„Zrealizowanie tego projektu to kolejny krok w przywracaniu pamięci o Joannie Gryzik. Proces ten rozpoczęliśmy już w 2017 roku, kiedy skwer został zrewitalizowany. Ławeczka powstała po nadaniu skwerowi jej imienia w 2022 roku. Cieszę się, że dzięki głosom mieszkańców udało się zrealizować tę inwestycję. Planuję również złożyć wniosek o postawienie latarni, by to wyjątkowe miejsce było jeszcze lepiej oświetlone” – mówi Joanna Stępień, radna Bytomia i pomysłodawczyni projektu.

Figura Joanny Gryzik, przedstawiająca ją z książką, została stworzona z dbałością o detale. Mozaika ceramiczna, która zdobi jej postać, akcentuje ulubione kolory – złoty i niebieski. Twarz i dłonie zostały wykonane z wysokiej jakości stali nierdzewnej. Koszt realizacji inwestycji wyniósł ponad 71 tys. zł.

Joanna Gryzik urodziła się w 1842 roku w rodzinie chłopskiej. Po śmierci ojca trafiła pod opiekę Karola Goduli, właściciela licznych kopalni węgla kamiennego i galmanu oraz majątków w Szombierkach, Orzegowie, Bobrku i Chudowie. To dzięki jego wsparciu, jeszcze jako dziecko, Joanna rozpoczęła edukację, a wkrótce została dziedziczką jego fortuny.

Już w 1858 roku, w wieku 16 lat, Joanna otrzymała od pruskiego króla Fryderyka Wilhelma IV tytuł szlachecki, zmieniając swoje nazwisko na Gryzik von Schomberg-Godula. W tym samym roku poślubiła hrabiego Hansa Ulryka Schaffgotscha, z którym zawarła kontrakt ślubny w pałacu w Szombierkach.

Joanna Gryzik była nie tylko dziedziczką wielkiego majątku, ale także filantropką. Fundowała kościoły, osiedla robotnicze, sierocińce, a także wspierała rozwój szkolnictwa i przemysłu na Śląsku. Miała wpływ na rozwój miast takich jak Ruda Śląska, Chebzie czy Orzegów, a jej przedsiębiorczość pozwoliła jej pomnożyć majątek, który otrzymała od Goduli.

Po ślubie z mężem, w 1859 roku, Joanna zakupiła pałac w Kopicach, który rozbudowali, czyniąc go swoją rodzinną posiadłością. Zmarła tam w 1910 roku. W testamencie zapisała sumy na rzecz służby pałacowej, zakładów charytatywnych oraz ośrodków pomocy dla osób niesłyszących. Została pochowana w rodzinnym mauzoleum w Kopicach, które zostało zniszczone przez wojska Armii Czerwonej w 1945 roku.

W sercu Szombierek, w miejscu, które niegdyś było centrum jej majątku, mieszkańcy mogą teraz zasiąść na ławce, która łączy historię z artystycznym wyrazem.

Fot. A. Janocha/UM w Bytomiu