Wymysiöeryś, czyli język wilamowski – unikalne dziedzictwo Wilamowic

Wymysiöeryś, znany również jako język wilamowski, stanowi prawdziwy fenomen. To język, a dokładniej etnolekt, który jest znany i używany tylko w jednym miasteczku województwa śląskiego – Wilamowicach.

Jego początki sięgają najprawdopodobniej XIII wieku, gdy po najazdach mongolskich na tych terenach sprowadzono osadników z zachodniej Europy w celu odbudowy strat w ludności. Holenderscy, niemieccy i szkoccy osadnicy zamieszkali tereny, które dziś należą do Wilamowic. Ci osadnicy bardzo dbali o zachowanie swojej odrębności kulturowej, języka i praktykowali małżeństwa wewnątrz społeczności. Jeśli ktoś chciał dołączyć do wilamowskiej społeczności, musiał poznać i zaakceptować ich zwyczaje oraz nauczyć się języka.

Tak znacząca izolacja kulturowa i troska o tradycję sprawiły, że po wielu wiekach Wymysiöeryś nadal istnieje. Niestety, nie w takiej skali jak kiedyś. Obecnie, od zakończenia II wojny światowej i okupacji radzieckiej, obserwuje się powolne, ale stopniowe zanikanie tego etnolektu. Wymysiöeryś zna obecnie zaledwie 20-30 osób, z których wszystkie są już w podeszłym wieku.

Mogłoby się wydawać, że to już początek końca Wymysiöeryś. Jednak wśród młodego pokolenia pojawiły się osoby, które pragną ożywić znajomość języka wśród mieszkańców Wilamowic. Dzięki ich staraniom udało się wprowadzić naukę języka wilamowskiego do szkoły w Wilamowicach. To daje nadzieję!

Język wilamowski, znany również jako etnolekt wilamowski lub język wilamowicki (własna nazwa: Wymysiöeryś), jest językiem używanym wyspowo w miasteczku Wilamowice koło Bielska-Białej. Genetycznie związany z dialektami wschodniośrodkowoniemieckimi, zwłaszcza z dawymi niemieckimi gwarąmi Śląska, stanowi odrębny mikrojęzyk literacki. Do końca II wojny światowej był powszechnie używany przez większość mieszkańców Wilamowic (tzw. Wilamowian), jednak po wojnie, w wyniku represji, doszło do zaniku przekazu międzypokoleniowego.

Obecnie język ten jest poważnie zagrożony wymarciem i posługują się nim wyłącznie najstarsze pokolenia autochtonów oraz niewielka grupa tzw. nowomówców (osób uczących się języka). W 2016 roku szacowano, że liczba rodzimych użytkowników wynosi 25, a około 350 osób ma bierną znajomość języka. Od początku XXI wieku prowadzone są działania rewitalizacyjne mające na celu ochronę i ożywienie tego języka.

TB