Wyruszają w Polskę ze znakiem pamięci: „Wszyscy jesteśmy ze Śląska!”

13 maja rusza ogólnopolska akcja pod hasłem „Wszyscy jesteśmy ze Śląska!”, zainicjowana przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach. W jej ramach pracownicy IPN wyruszą w podróż przez wszystkie województwa Polski, by oznaczać groby uczestników powstań śląskich wyjątkowym znakiem pamięci – proporczykiem „Tobie Polsko”.

Celem przedsięwzięcia jest upowszechnienie wiedzy o trzech powstaniach śląskich z lat 1919–1921 – wydarzeniach o przełomowym znaczeniu w historii Polski – oraz przypomnienie sylwetek ich bohaterów. IPN pragnie pokazać, że powstańcza historia Górnego Śląska była i pozostaje częścią tożsamości narodowej całego kraju. – To opowieść o odwadze, determinacji i wierności ojczyźnie – nie tylko śląska, ale polska w najgłębszym znaczeniu – podkreślają organizatorzy.

W symbolicznej trasie, która obejmie wszystkie 16 województw, Instytut odwiedzi miejsca pochówku powstańców śląskich, aby oznaczyć je znakiem pamięci. Akcja potrwa przez cały rok 2025. Równolegle będą odbywać się uroczystości w województwie śląskim – kolebce powstań.

Inauguracja – Mazowsze i Łódzkie

Pierwsze wydarzenia odbędą się już 13 maja. O godz. 10:00 w Kuklówce Zarzecznej (gm. Radziejowice, woj. mazowieckie) zostanie uhonorowany grób śp. Jana Siwca. Tego samego dnia, o godz. 13:00, na Starym Cmentarzu w Łodzi (część rzymskokatolicka przy ul. Ogrodowej), IPN oznaczy grób śp. Władysławy Kenig-Olbromskiej. Uroczystości z udziałem rodzin, przedstawicieli władz samorządowych i zaproszonych gości zorganizują wspólnie oddziały IPN w Katowicach i Łodzi.

Kolejne etapy akcji obejmą w maju województwa podkarpackie i lubelskie, w czerwcu – małopolskie, świętokrzyskie, lubuskie i zachodniopomorskie. We wrześniu IPN zawita do Wielkopolski, Kujaw, Warmii i Mazur oraz na Pomorze i do Warszawy. W październiku odwiedzone zostaną województwa opolskie i dolnośląskie, a w listopadzie – podlaskie.

Symboliczny znak pamięci

Znak „Tobie Polsko” to nie tylko ozdoba nagrobna – to symbol wdzięczności i hołdu. Ma formę porcelanowego proporczyka o wymiarach 20 x 8 cm. Widnieje na nim patriotyczna inwokacja, stylizowany orzeł z datami trzech powstań oraz napisy: „Grób Powstańca Śląskiego” i „Instytut Pamięci Narodowej”. Inspiracją dla tego znaku był sztandar powstańczy wykonany w 1920 roku w bytomskiej redakcji „Katolika”. Oryginalny sztandar znajduje się dziś w zbiorach Muzeum Czynu Powstańczego na Górze Św. Anny.

Szczególne znaczenie proporca „Tobie Polsko” podkreśla także jego historia. Sztandar był niesiony przez mieszkańców wsi Osiek podczas pierwszych legalnych obchodów rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja na Górnym Śląsku – dokładnie 2 maja 1920 roku. Dzięki zapisom Traktatu Wersalskiego i działalności Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej, Polacy mogli wówczas po raz pierwszy publicznie manifestować swoje przywiązanie do ojczyzny.

122 bohaterów już upamiętnionych

Akcja znakowania grobów rozpoczęła się 5 lipca 2021 roku – w setną rocznicę zakończenia III powstania śląskiego. Od tego czasu oznaczono już 122 mogiły. Rok 2025 ma tę liczbę znacznie powiększyć – a przede wszystkim przypomnieć, że pamięć o bohaterach nie zna granic administracyjnych ani regionalnych. Każdy z powstańców walczył przecież o wolną Polskę – nie tylko o Śląsk.

Fot. IPN