Wystawa „Hołd i podziw walczącym Górnoślązakom” – echa III powstania śląskiego na terenie Polski

Z okazji zbliżającej się 100. rocznicy wybuchu III powstania śląskiego Muzeum Śląskie w Katowicach zaprasza od 7 maja do 11 lipca 2021 na wystawę plenerową pod tytułem „Hołd i podziw walczącym Górnoślązakom” – echa III powstania śląskiego na terenie Polski prezentowaną na terenie Muzeum Śląskiego w Katowicach.

Wystawa odchodzi od dotychczasowego modelu prezentacji powstania jako wydarzeń politycznych oraz zbrojnych, zajmując się tym zrywem narodowym z perspektywy społeczeństwa ówczesnej Polski. Twórcy chcą przybliżyć, co o powstaniu wiedział i jak na nie reagował przeciętny mieszkaniec Częstochowy, Lwowa, Krakowa i wielu innych miast. Aby to osiągnąć, przeprowadzona została kwerenda dzienników oraz tygodników wydawanych w różnych dzielnicach Polski. Echa górnośląskich zmagań odnaleźć można zarówno w poczytnych tytułach prasowych dużych miast, jak i na łamach lokalnych wydawnictw w małych prowincjonalnych miejscowościach: śledzono przebieg działań zbrojnych, posunięć politycznych, rozważano różne możliwości biegu wydarzeń na arenie politycznej oraz gorąco zachęcano do wspierania walczących.

Wydarzenia górnośląskie stały się głównym tematem doniesień prasowych w dziesiątkach polskich miast. Powszechne były zbiórki pieniężne na rzecz walczących oraz ich rodzin, a młodzi patrioci szukali sposobu dołączenia do powstańców. „Przez kraj przetoczyła się fala manifestacji i wieców poparcia, a do najważniejszych polityków Polski oraz światowych mocarstw adresowano memoriały poparcia dla walczących Ślązaków” – opowiadają Piotr Rygus i dr Paweł Parys, autorzy wystawy. Wiele lokalnych społeczności przygotowało cenne akcje humanitarne oraz finansowe zapewniające wojskom powstańczym wsparcie. Wydarzenia te skłaniały także społeczeństwo do dyskusji nad przyszłością Ojczyzny, której granice nadal się kształtowały. Duża liczba publikacji prasowych dodatkowo podkreślała wśród Polaków znaczenie zrywu powstańczego oraz poczucie patriotycznego obowiązku jego wsparcia.

Dzięki wystawie mamy rzadką możliwość powrócić na łamy gazet z tego okresu, ukazujących się między innymi w Warszawie, Krakowie, Poznaniu, Lwowie, na Śląsku Cieszyńskim, w Zagłębiu Dąbrowskim, Częstochowie, Kielcach oraz na Pomorzu. Cennym elementem ekspozycji będą cytaty prasowe, które oddają atmosferę panującą w poszczególnych miastach, podejście mieszkańców do decyzji politycznych, euforię poparcia dla walczących oraz ogólne głosy wzywające do wspólnej mobilizacji. Przygotowana panorama pozwala na uchwycenie zapomnianych często inicjatyw wsparcia dla powstańców oraz porównanie opinii i reakcji społeczeństwa poszczególnych dzielnic w momencie tej patriotycznej próby. Wartościowe uzupełnienie stanowić będą wykazy z imionami i nazwiskami polskich ochotników z podziałem na miejscowości, z których pochodzili. Spis ten przygotowany został na podstawie ewidencji zweryfikowanych uczestników powstań, sporządzony w latach 1936–1939 przez Związek Powstańców Śląskich. Część graficzną wystawy oprócz wizerunków powstańczych i przedruków z prasy stworzy szereg widoków z miast wspominanych w treści ekspozycji. Wystawa ukazuje udokumentowane formy i miejsca, w których wspierano walczących, oraz prezentuje to, skąd napływali polscy ochotnicy przybywający w 1921 roku na Górny Śląsk. Wystawa jest więc okazją, by spojrzeć na III powstanie śląskie jako wydarzenie ważne i mobilizujące Polaków w całej odradzającej się Drugiej Rzeczypospolitej.

Muzeum Śląskie w Katowicach

Zdjęcie. Powstańcy-artylerzyści I baterii artylerii polowej „włoskiej” Grupy Południowej Wojsk Powstańczych, dowodzonej przez oficera Ostoję, 26 maja 1921 r., wł: Muzeum Śląskie w Katowicach