Czyste powietrze + błękitne niebo = nasze zdrowie
Muzeum Śląskie w Katowicach było gospodarzem konferencji „Śląskie samorządy dla błękitnego nieba” w ramach projektu zintegrowanego LIFE „Śląskie. Przywracamy błękit”. Podpisy pod programem, którego celem jest poprawa jakości powietrza, złożyło aż 80 samorządowców reprezentujących miasta, gminy i powiaty Województwa Śląskiego.
Konferencja zbiegła się z ustanowionym przez ONZ Międzynarodowym Dniem Czystego Powietrza dla Błękitnego Nieba, który przypada właśnie na 7 września.
Jak podaje Organizacja Narodów Zjednoczonych, 9 na 10 osób oddycha zanieczyszczonym powietrzem, co przyczynia się do 7 milionów przedwczesnych zgonów każdego roku. Według danych Polacy spalają w domach ponad 80 proc. węgla, który jest wykorzystywany we wszystkich gospodarstwach domowych w całej Unii Europejskiej. Mieszanka zanieczyszczeń wydostaje się z naszych kominów, bez filtrów, a sam węgiel często jest kiepskiej jakości i jest spalany w starych kotłach, w tzw. „kopciuchach”. Na Śląsku za smog odpowiadają w dużej mierze (66 proc.) emisje z sektora komunalno-bytowego, a więc są to emisje z naszych domów.
Województwo Śląskie jest w trakcie transformacji. W grudniu 2022 roku Komisja Europejska zatwierdziła nasz program „Fundusze Europejskie dla Śląskiego na lata 2021–2027”, dzięki któremu ponad 5,1 mld euro funduszy europejskich trafi do regionu. Wysokość alokacji z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji to ponad 2,1 mld euro. To rekordowe środki, które pomogą naszemu regionowi dokonać transformacji z regionu górniczego, wysoce emisyjnego, w kierunku regionu zielonego, neutralnego klimatycznie, o czystym powietrzu.
Jednym celów strategicznych w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego 2030 – Zielone Śląskie jest zapewnienie wysokiej jakości środowiska i przestrzeni w regionie, między innymi poprzez wspieranie wdrożenia i egzekwowania rozwiązań poprawiających jakość powietrza.
Uchwała antysmogowa przyjęta przez Sejmik Województwa Śląskiego obowiązuje od 1 września 2017 r. i od tego momentu na terenie województwa istnieje zakaz spalania najbardziej szkodliwych paliw. Jesteśmy też po pierwszych terminach obowiązku wymiany urządzeń: starych, pozaklasowych kotłów, bez tabliczki znamionowej (2021), miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń niespełniających wymagań uchwały antysmogowej (2022). Do końca 2023 roku istnieje obowiązek wymiany kotłów wyprodukowanych w latach 2007–2012.
Od 2017 roku na terenie województwa zlikwidowano prawie 154 tys. starych, nieefektywnych instalacji grzewczych.
Działania prowadzone przez Urząd Marszałkowski przyniosły zauważalny efekt w postaci zmniejszonej emisji pyłu zawieszonego PM10. Spodziewamy się dalszej poprawy jakości powietrza na terenie województwa.
Województwo Śląskie jest liderem w sięganiu po środki z Programu Czyste Powietrze. Pod koniec marca 2023 roku Polski Alarm Smogowy opublikował ranking najaktywniejszych gmin w programie „Czyste Powietrze” na podstawie danych zebranych za 2022 rok. W pierwszej setce jest aż 25 gmin z Województwa Śląskiego oraz 18 z Województwa Kujawsko-Pomorskiego, a spośród polskich miast pierwsze miejsce zajęły Goczałkowice.
Zarząd Województwa w 2023 roku uruchomił pilotażową edycję Marszałkowskiego Programu Poprawy Jakości Powietrza, w ramach której udostępniliśmy gminom pulę środków w wysokości 5 mln 700 tys. zł na realizację dwóch konkursów: Inicjatywa Antysmogowa i Gmina pełną piersią.
Łącznie do konkursów wpłynęły 153 wnioski na kwotę ponad 12 mln zł. Obecnie gminy są w trakcie realizacji zadań, które wskazały we wnioskach o dofinansowanie.
Dofinansowanie w ramach Inicjatywy Antysmogowej można było przeznaczyć na wzmocnienie działań kontrolnych czy wymianę nieekologicznego źródła ciepła w budynkach użyteczności publicznej. Laureaci konkursu Gmina pełną piersią przeznaczyli dotację na dalsze działania proekologiczne poprawiające jakość powietrza – termomodernizację, odnawialne źródła energii czy na zakup samochodu elektrycznego.
Pilotaż programu okazał się sukcesem, ukazując duże zapotrzebowanie na środki wśród gmin, ale też pokazał duże zaangażowanie i determinację samorządów w walce o czyste powietrze.
/Mar/
Jakub Chełstowski
marszałek województwa
– Walka o czyste powietrze i błękitne niebo jest wspólnym mianownikiem działań dla wszystkich samorządów. To nie jednorazowa akcja, lecz cały proces, którego celem jest poprawa jakości życia mieszkańców oraz ich zdrowie. Pył zawieszony w powietrzu, którym oddychamy, to największy zabójca. Sprawca dziesiątek tysięcy zgonów z powodu chorób układu krążenia i nowotworów. Stając we wspólnej samorządowej walce o lepszą jakość powietrza, jesteśmy w stanie to zatrzymać. Progres jest widoczny, bo to Województwo Śląskie znajduje się na czele rankingów w wymianie źródeł ciepła na ekologiczne, najchętniej i najlepiej na tle pozostałych regionów wdrażamy programy proekologiczne, co zresztą zostało docenione przez opiniotwórcze pismo samorządu terytorialnego „Wspólnota”. Zaczynamy rozumieć, że węgiel nie jest już naszą przyszłością, choć tak wiele względem gospodarki mu zawdzięczamy. Ale w przyszłości, w której stawką jest nasze życie i zdrowie, musimy szukać dla niego alternatyw. Do tego wojna w Ukrainie uświadomiła nam, jak zgubne może być uzależnienie od paliw kopalnych, bo z tego powodu znaleźliśmy się jako kraj o krok od gospodarczego kryzysu. Samorządy chcą myśleć ekologicznie. Dla przykładu, liczby obrazują jak wielkie jest zainteresowanie OZE, gdzie do rozdysponowania była pula 169 mln zł, tymczasem wnioski złożono na kwotę o wiele wyższą, bo przekraczającą 1,7 mld zł. Pod realizacją projektu zintegrowanego LIFE „Śląskie. Przywracamy błękit” swoje podpisy złożyło 80 samorządów. To pokazuje, że wszyscy gramy w jednej drużynie. Chcemy być liderem tych zmian i nigdy pozycji lidera nie oddać.
Urszula Koszutska
wiceprzewodnicząca Sejmiku województwa
– Podpisana przez samorządowców umowa o przyłączeniu się do tego ważnego proekologicznego programu będzie miała w praktyce ogromny wpływ na przyszłość całego regionu. Z roku na rok statystyki obrazujące, jak wiele osób umiera ze względu na zły stan powietrza, stają się coraz bardziej ponure. Trzeba ten proces zatrzymać i pokazać, że chcemy stworzyć warunki ku temu, aby nam się po prostu dobrze żyło.
Katarzyna Stachowicz
radna Sejmiku województwa
– Ważne, że mamy wspólny cel, a samorządy otrzymają finansowanie, które pozwoli go zrealizować. Chcemy, aby ten błękit nieba zawitał do każdego miasta. Dla mnie jako przewodniczącej Komisji Środowiska i Gospodarki Wodnej w Sejmiku ten projekt jest szczególnie bliski, bo jak wynika z raportów – nawet z dokumentu o stanie Województwa Śląskiego – przyczyną wielu zgonów jest fatalne powietrze. Cierpimy z tego powodu na choroby układu krążenia, zapadamy na nowotwory. Realizacja projektu, którego założeniem jest poprawa jakości powietrza, ma być środkiem zaradczym.